Պատմություն

10․10․2017
Տնային աշխատանք
Դաս․4-5 Ազատագրական շարժումները XVII դարի 30-80- Ական
Թվականներին

Հայկական ինքնավարությունն Արցախում (Խամայի մելիքություններ)։ Աֆղանների և թուրքերի դեմ պայքարում պարսից զորահրամանատար Նադիրը հաջողությունների հասավ։ Նրա բանակում էին Դիզակի մելիք Եգանը, Գեղարքունիքի մելիք Շահանազարը, Երևանի մելիք Հակոբջանը և ուրիշներ։ 1735թ․ հունիսին Եղվարդի հայտնի ճակատամարտում պարտության մատնելով թուքերին ՝ Նադիրը ստիպեց օսմանյան հրամանատարության զորքերը դուրս բերել այսրկովկասյան տարածաշրջանից Շուտով Նադիրը Արցախը Գանձակի խանությունից անջատելով ՝ դարձրեց առանձին վարչական միավոր (1736թ․)։ Արցախի մելիքությունները՝ Ջրաբերդ, Ջյուլիստան, Խաչեն, Վարանդա և Դիզակ,սկսեցին անվանել Խամայի (հինգ) մելիքություններ։ Մելիքությունների կառավարիչ նշանակվեց Դիզակի մելիք Եգանը ։ Յուրաքանչյուր մելիք ուներ իր զինուժը ՝ 1000-1500 զինվոր։ Արցախի ինքնավարությունը մարմնավորում էր նաև հոգևոր իշխանությունը ՝ Գանձասարի կաթողիկոսությունը, որն իր հերթին նպաստում էր ինքնավարության ամրապնդմանը։ Արարատյան երկիր և Արցաղի մելիքական իշխանությունները, սակայն, չկարողացան համախմբված դիմակայել Նադիրի սպանությունից (1747թ․) հետո ստեղծված նոր մարտահրավերներին ։ Հայ ազատագրական շարժման գործում անվիճելի է գաղութահայ կենտրոնների դերը, որոնք սկսեցին աշխուժանալ XVIIIդ․ կեսերից։ Հնդկաստանում հայերը հասատատվել էին դեռևս XVI-XVII դարերում։ Պատահական չէ, որ անգլիական <> դյուրությամբ Հնդկասատան մուտք գործելու և հայ վաճառականների հետ մրցակցությունից խուսափելու նպատակով 1688թ․ պայմանագիր կնքեց նրանց հետ ՝ պարտավորվելու հայ վաճառականների ապրանքներն անգլիական նավերով արտահանել Եվրոպա։ Էմինը ծնվել է 1726թ․ Պարսկաստանի Համադան քաղաքում։ Հոր կամքին հակառակ, որն ուզում էր նրան վաճառական դարձնել, 1751թ․ մեկնում է Անգլիա և ընդունվում Վուլվիչի թագավորական զինվորական ակադեմիա։ 1759թ․ Էմինը գալիս է Հայաստան։

РУБРИՏնային աշխատանք

25․09․2017
Տնային աշխատանք
Դաս․3 Զինված պայքարը Սյունիքում

Վրաստանի թագավոր Վախթանգ VI-ը, ըմբռնելով հայ ազատագրական շարժման կարևորությունը, Հայաստան ուղարկեց հայ զինվորականների ՝ Դավիթ Բեկի գլխավորությամբ։ Նրանք 1722թ․ հասան Սյունիք ու հաստատվեցին Շինուհայր ավանում։ Դավիթ Բեկի ղեկավարությամբ ստեղծվեց ռազմական խորհուրդ, զորքի սպարապետ նշանակվեց Մխիթարը։ Առաջին լուրջ հատվածը 1722թ․ աշնանը հասցվեց ջևանշիր կոչվող քոչվոր ցեղին։ Հայկական ուժերը միավորելու գործում կարևոր նշանակություն ունեցավ հավատուրաց Մելիք Բեղրին ենթակա ՝ Տաթևի մոտ գտնվող ամրոցի գրավումը։Շրջակա մահմեդական տիրակալների դեմ վճռական ՝ հաղթական ճակատամարտը տեղի ունեցավ Չավնդուրի մոտ։Հետագայում հայակական ուժերի կարևոր հաղթանակներից էր Զևայի և Որոտանի բերդերի ազատագրումը։ Դավիթ Բեկի գլխավորությամբ 1724թ․ ստեղծվեց հայկական իշխանություն (Կապանի Մեծ իշխանություն), որի կենտրոնը դարձավ Հալիձորի բերդը։ Ահագանցող օսմանյան վտանգը պարսից Թահմապ II շահին ստիպեց ճանաչել հայկական իշխանությունը ։ 1727թ․ մարտին թշնամին պաշարեց Հալիձորի բերդը։ Պաշտպանության ղեկավար Մխիթարը և տեր Ավետիսը դիմեցին զինվորներին․: Թշնամին կորցրեց 148 մարտական դրոշ։ Հայկական զինուժը, հետապնդելով թշնամուն , ազատագրեց Մեղրին։ Դավիթ Բեկը 1728թ․ անակնկալ մահացավ; Սակայն 1730թ․ Խնձորեսկ գյուղի մոտ Մխիթար սպարապետի դավադիր սպանոիւթյունից հետո հայոց զինուժի կազմալուծումն այլևս հնարավոր չեղավ կասեցնել։

Դավիթ Բեկի մասին վիքիպեդիա

Դավիթ-Բեկ հայ զորավար, իրանական խաների և թուրքական նվաճողների դեմ Սյունիքի գյուղացիական ազատագրական շարժման առաջնորդ։Արևելյան Հայաստանի բնակչությունը XVIII դարի սկզբերին իրանական խաների բռնության ներքո ենթարկվում էր սոցիալական ու ազգային ճնշման, որից ելք էր որոնում ապստամբական շարժման մեջ։ 1720-ական թթ. հայ ազատագրական շարժումները նոր վերելք ապրեցին, մտան զինված պայքարի շրջանը։ Գործողության մեջ դրվեց Ռուսաստանի օգնությամբ Հայաստանն ազատագրելու՝ Իսրայել Օրու ծրագիրը։ Շարժման առավել աչքի ընկնող կենտրոններն էին Ղարաբաղն ու Սյունիքը։ Ազատագրական շարժմանը նպաստող գործոններ էին՝ Իրանում սկսված խռովությունները. հատկապես աֆղանների ապստամբությունը, 1722 թվականին նրանց կողմից Իրանի մայրաքաղաք Սպահանի գրավումը և Սեֆյանների ազդեցության անկումը։ Հայերին առանձնապես ոգևորում էր կասպիական ափերին ռուսական զորքերի հայտնվելը, ինչպես նաև հայ–վրացական զինակցության առկայությունը։ 1722 թվականին Ղափանի ավագների անունից Ստեփանոս Շահումյանը դիմեց Վրաց թագավոր Վախթանգ VI–ին և խնդրեց նրա բանակում եղած հայ նշանավոր զորականներից ուղարկել Սյունիք՝ ժողովրդի զինված շարժումը գլխավորելու համար։ 1722 թվականի վերջին մի խումբ հայ զինվորականների հետ Թիֆլիսից Դավիթ-Բեկը ուղարկվում է Սյունիք։

РУБРИКА

24․09․2017
Տնային աշխատանք
Դաս․1

1)Նշե՛ք Հայաստանի ՝ 17-18-րդ դարերի ազատագրական պայքարի Հայտնի գործիչներին։

Օսմանյան տերության ժողովուրդների շրջանում լուրջ ակնկալիքներ առաջացրեց հատկապես Թուրքիայի և Վենետիկի հանրապետության միջև XVIIդ․ կեսերին Կրետե կղզու համար մղված պատերազմը։Թուրքական նվաճումից Կրետե կղզին պաշտպանող Վենետիկը, ինչպես նաև Հռոմն ու Ֆրանսիան կամենում էին պատերազմին հաղորդել համաքրիստոնեական բնույթ և համախմբել հպատակ քրիստոնյա ժողովուրդներին ։ Ելնելով այս իրադրությունից ՝ մի շարք հայ գործիչներ Հայաստանի ազատագրումը կապում էին Եվրոպական երկրների օգնության հետ։ Ազատագրական պայքարի կարկառում գործիչներից էին։ Սսի (Կիլիկոսի) կաթողիկոս Խաչատուր Գաղատացին, բաղիշեցի վաճառական մահտեսի Շահմուրատը, Աղթամարի նախկին կաթողիկոս Հովհանես Թութունջին, Նոր Ջուղայի հայկական առևտրական ընկերության ներկայացուցիչ Գրիգոր Լուսիկենցը և այլն։

2)Ինչ գիտեք Հակոբ Դ․ Ջուղայեցու և Իսրայել Օրու ու նրանց գործունեության մասին։

Հայաստանի ազատագրության հարցը քննարկելու նպատակով Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հակոբ Դ․ Ջուղայեցին Էջմիածնում 1677թ․ գումարեց գաղտնի ժող։ Մասնակցում էին աշխարհիկ և հոգևոր 12 գործիչներ։ Ժողովը որոշեց դիմել Եվրոպայի օգնությանը։ Կաթողիկոսի գլխավորությամբ կազմված պատվիրականությանը 1678թ․ վերջին մեկնեց Կոստանդնուպոլիսի ՝ Եվրոպա անցնելու համար։ Կ․ Պոլսից կաթողիկոսը փորձեց կապեր հաստատել Հռոմի պապի, Ռեչ Պոպոլիտայի և այլ երկրների տիրակալների հետ։ 1680թ․ Հակոբ Ջուղայեցին մահանում է , և պատվիրականությունը կոստանդնուպոլսից ձեռնույնայն վերադառնում է Հայաստան։ Սակայն պատվիրականներից Իսրայել Օրին հայ վաճառականների հետ ուղևորվում է Վենետիկ, ապա ՝ Ֆրանսիա։ Այնտեղ մտնելով զինվորական ծառայության,՝ ստանում է ապայի աստիճան։ Այնուհետև տեղափոխվում է Գերմանական ազգի սրբազան հռոմեական կայսրություն, հաստատվում Դյուսելդորֆ քաղաքում։

Հակոբ Դ․ Ջուղայեցու մասին տեղեկություն

Ամենայն Հայոց կաթողիկոս Հակոբ Դ Ջուղայեցին ծնվել է 1598 թվականիան, Հին Ջուղայում։ 1604 թվականի շահ Աբաս Մեծի կողմից կազմակերպված բռնագաղթի հետևանքով Ջուղայեցու ընտանիքը նույնպես տեղափոխվել է Իրանի մայրաքաղաք Սպահանի մոտ հաստատված Նոր Ջուղա գյուղաքաղաքը։ Այստեղ Հակոբ Ջուղայեցին ստացել է իր սկզբնական կրթությունը՝ աշակերտելով Նոր Ջուղայի դպրոցի և հայկական տպարանի հիմնադիր, Նոր Ջուղայի հոգևոր թեմի առաջնորդ Խաչատուր Կեսարացու մոտ. «Եւ ուսաւ ի նմանէ զամենայն վարս առաքինութեան և զամենայն գիտութիւն աստուածային գրոց և եղև կուսակրօն քահանայ»,- գրում է Զաքարիա պատմիչը։ Այնուհետև ուսումը շարունակել է Ս. Էջմիածնում։ Այստեղ էլ կաթողիկոս Փիլիպոս Ա Աղբակեցին նրան վարդապետական իշխանության գավազան տալով՝ «Առաքեաց աշխարհ յունաց ի նուիրակութիւն»։ Փիլիպոս Ա Աղբակեցու կաթողիկոսության վերջին տարիներին Հակոբ Դ Ջուղայեցին եղել է տեղապահ և հենց այս ժամանակ էլ ծավալել շինարարական բեղուն գործունեություն։

Այս տեսակետից հիշատակելի են Ս. Գայանեի և Ս. Հռիփսիմեի վկայարանների նորոգումը, և հատկապես Դարաշամբի Ս. Ստեփանոս Նախավկայի վանական համալիրի հիմնովին վերաշինությունը, որը դարի մեծագույն պատմագիր Առաքել Դավրիժեցին նկարագրում է անթաքույց հիացմունքով։
1655 թվականի ապրիլի 8-ին օծվելով Ամենայն Հայոց կաթողիկոս՝ Հակոբ Դ Ջուղայեցին կարճ ժամանակ անց այցելել է Սպահան՝ նպատակ ունենալով հանդիպելու այդ ժամանակ Մայր Հայրենիքի հասարակական-քաղաքական, գիտամշակութային ու գաղափարական-եկեղեցական կյանքին տոն ու ընթացք տվող Ջուղայի հայության հետ, ինչպես նաև տեսակցել պարսից շահի հետ։ Արժանանալով պարսից շահի ընդունելությանն ու բարյացակամ վերաբերմունքին՝ Հակոբ Դ Ջուղայեցին կարողացել է կարգավորել Մայր Աթոռի առջև ծառացած խնդիրները և իրավունք ստացել ծավալելու տնտեսական-բարենորոգչական, շինարարական ու լուսավորական գործունեություն։ Այդ տեսակետից նրա առաջին ձեռնարկումը եղավ Մայր Տաճարի զանգակատան ընդհատված շինարարության վերսկսումն ու ավարտումը, որի օծումը տեղի ունեցավ 1658 թվականի սեպտեմբերին, Խաչվերացի օրը։

Տնային աշխատանք

11․10․2017

Գլուխ 2․

Դաս 1. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XIX ԴԱՐԻ ՍԿԶԲԻՆ

Վարչաքաղաքական կացությունը։ XIX դ. սկզբին Ար­
ևելյան Հայաստանը պարսկական տերության, իսկ Արևմ­
տյան Հայաստանը՝ Օսմանյան կայսրության տիրապետու­
թյան տակ էր։ Արևելյան Հայաստանի
տարածքը հիմնականում ընդգրկում էր Երևանի, Նա­
խիջևանի, Գանձակի և Ղարաբաղի խանությունները։ Երևանի խանը՝ սարդարը, նաև ամբողջ
Արևելյան Հայաստանի կառավարիչներից ամենա­
ազդեցիկն էր։ Երևանի խանությունը բաժանված էր
15 մահալի՝ գավառի: Մահալի կառավարիչ՝ միրբոլուք,
նշանակում էր սարդարը: Առանձին վարչական միավոր
էր Երևան քաղաքը, որի գլխավոր պաշտոնյան քալան­
թարն էր՝ քաղաքապետը: Երևան քաղաքի կառավա­
րումը հաճախ իրականացնում էին հայ ազնվականա­
կան տոհմերի ներկայացուցիչները, մասնավորապես՝
Մելիք–Աղամալյանները։
Ղարաբաղի խանության կենտրոնը հինավուրց հայ­
կական Շուշին էր։ XIX դ. սկզբին Ռուսաստանյան կայսրությունն
սկսեց անդրկովկասյան տարածաշրջանի, այդ թվում՝
Արևելյան Հայաստանը գրավելու իր վաղեմի ծրագրի
իրականացումը։1801 թ. Արևելավրացական թագավորությունը կցվեց Ռուսաստանին։ 1804–1813 թթ. ռուս–պարսկական պատերազմը։
Գյուլիստանի հաշտությունը։ Համոզվելով, որ Անդր­
կովկասի մնացած մասի նվաճումը խաղաղ եղանակով
այլևս հնարավոր չէ՝ Ռուսաստանը 1804 թ. պատերազմ
սկսեց Պարսկաստանի դեմ։ 1805 թ. ռուսական բանակն անցավ նոր հարձակման
և գրավեց Շիրակը։Ռուսական զորքերը 1808 թ. սեպտեմբերին երկրորդ
անգամ արշավեցին Երևանի վրա։ 1812 թ. հունիսին Նապոլեոնը ներխուժեց Ռուսաս­
տան։Գահաժառանգ Աբաս–Միրզան Արցախում, Մեղ­
րիում և այլ վայրերում տեղի ունեցած մարտերում ծանր
պարտություն կրեց։ Պարսկական կողմը հարկադրված
էր 1813 թ. հոկտեմբերի 12–ին Արցախի Գյուլիստան
գյուղում կնքել հաշտություն։

1․Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք 1804-1813թթ. ռուս-պարսկական պատերազմի ընթացքը /բանավոր, էջ 30/

Արևելավրացական թագավորությունը կցվեց Ռուսաստանին։ 1804–1813 թթ. ռուս–պարսկական պատերազմը։
Գյուլիստանի հաշտությունը։ Համոզվելով, որ Անդր­
կովկասի մնացած մասի նվաճումը խաղաղ եղանակով
այլևս հնարավոր չէ՝ Ռուսաստանը 1804 թ. պատերազմ
սկսեց Պարսկաստանի դեմ։ 1805 թ. ռուսական բանակն անցավ նոր հարձակման
և գրավեց Շիրակը։Ռուսական զորքերը 1808 թ. սեպտեմբերին երկրորդ
անգամ արշավեցին Երևանի վրա։ 1812 թ. հունիսին Նապոլեոնը ներխուժեց Ռուսաս­
տան։Գահաժառանգ Աբաս–Միրզան Արցախում, Մեղ­
րիում և այլ վայրերում տեղի ունեցած մարտերում ծանր
պարտություն կրեց։ Պարսկական կողմը հարկադրված
էր 1813 թ. հոկտեմբերի 12–ին Արցախի Գյուլիստան
գյուղում կնքել հաշտություն։

2․Ներկայացրե՛ք Գյուլիստանի հաշտության պայմանագիրը: Վե՛ր հանեք դրական և բացասական նշանակությունը հայերիս համար /գրավոր/

Գյուլիստանի Հաշտության Պայմանագիրը 1813, ստորագրվել է Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև հոկտեմբերի 24–ին, Ղարաբաղի Գյուլիստան (Խաչեն) գյուղում, 1804-1813 ռուս–պարսկական պատերազմից հետո։
Գյուլիստանի հաշտության պայմանագիրով Ռուսաստանին անցան Դաղստանը, Վրաստանը, Մեգրելիան, Իմերեթը, Գուրիան, Աբխազիան, Բաքվի, Ղարաբաղի, Շիրվանի, Դերբենդի ու Թալիշի խանությունները, Լոռու, Ղազախի, Շամշադինի, Իջևանի, Շիրակի և Զանգեզուրի շրջանները։ Ռուսաստանը Կասպից ծովում ռազմական նավատորմ պահելու բացառիկ իրավունք ստացավ։ Երկու երկրների վաճառականներին ազատ առևտրի իրավունք տրվեց։ Առաջադիմական նշանակություն ունեցավ Անդրկովկասի ժողովուրդների համար. նրանք ազատվեցին պարսկական և թուրքական զավթիչների մշտական արյունալի և կործանարար հարձակումներից, վերջ գտավ ֆեոդալական տարանջատվածությունը։ 1828–ի Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագրի կնքումով Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրը չեղյալ համարվեց։

Տնային աշխատանք

Գլուխ 2․

Դաս 2. ԱՐԵՎԵԼՅԱՆ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ՝ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆԻՆ

ՄԻԱՑՄԱՆ ՆՈՐ ՓՈՒԼԸ

1826–1828 թթ. ռուս–պարսկական պատերազմը։
1826 թ. հուլիսին Աբաս–Միրզայի 60–հազարանոց բա­
նակը, խախտելով Գյուլիստանի պայմանագիրը, ներ­
խուժեց Արցախ։Հուլիսի 26–ին պարսկական զորքերը պաշարեցին
Շուշիի բերդը։ Շուշիի պաշտպանությունը տևեց 47 օր, և
կարևոր նշանակություն ունեցավ պատերազմի հետա­
գա ընթացքի համար։Իսկ 1826 թ. սեպ­
տեմբերի 3–ին Շամքորի մոտ հայ նշանավոր գեներալ
Վ. Մադաթովի 2–հազարանոց ջոկատը ջախջախեց
պարսկական 10–հազարանոց զորամասը։ Սեպտեմբերի 13–ին Ելիզավետպոլի (Գանձակ)
մոտ տեղի ունեցած ավելի մեծ ու վճռական ճակատա­
մարտում ռուսական զորքերը նոր հարված հասցրին
Աբաս–Միրզայի բանակին և դուրս շպրտեցին գրավված
շրջաններից։ 1827 թ. գարնանը Թիֆլիսում ձևա­
վորվեց հայ կամավորական առաջին ջոկատը, որը
կազմված էր ավելի քան 100 մարդուց։Լոռի–Փամբակում ճանաչում ձեռք բերեցին
Մարտիրոս Վեքիլյանի, Շամշադինում՝ Գրիգոր Մա­
նուչարյանի ջոկատները։1827 թ. գարնանից ռուսական զորքերը գեներալ
Իվան Պասկևիչի հրամանատարությամբ ռազմական
գործողություններ ծավալեցին Երևանի և Նախիջևանի
խանությունների սահմաններում։ Վիրահայոց հոգևոր
առաջնորդ Ներսես Աշտարակեցու խոսքերով՝ մոտե­
նում էր Արարատյան աշխարհի և հայ ժողովրդի ազա­
տագրության ժամը։Պարսկական մեծաքանակ բանակը հերթական
պարտությունը կրեց 1827 թ. օգոստոսի 17–ին Օշականի
մոտ տեղի ունեցած արյունահեղ ճակատամարտում։ 1827 թ. սեպտեմբերին ռուսական զորքերը գրա­վեցին Սարդարապատը, այնուհետև պաշարեցին Երևանի բերդը։Սեպտեմբերի 30–ի գիշերը՝ մինչև լույս, անընդ­հատ ռմբակոծվում էր բերդը։ Քանդվեցին հարավային
պարիսպները: 1827 թ. հոկտեմբերի 1–ի առավոտյան
ռուսական զորքերն ու հայ կամավորները մտան բերդ։ Թուրքմենչայի պայմանագիրը։ Պարսկահայե­րի վերաբնակեցումը։ 1827 թ. հոկտեմբերին ռուսա­
կան զորամասերը մտան Թավրիզ։ Տեղի հայերը աղ
ու հացով դիմավորեցին նրանց։ 1827 թ. վերջերին և
1828 թ. սկզբներին ռուսական զորքերը գրավեցին
Խոյը, Սալմաստը, Ուրմիան, շարժվեցին դեպի Իրա­
նի մայրաքաղաք Թեհրան։1828 թ. փետրվարի 10–ին Թուրքմենչայ գյուղում
կնքվեց հաշտության պայմանագիր։1828 թ. գարնանն սկսվեց պարսկահպատակ հայերի
զանգվածային վերաբնակեցումը։ Շուրջ 40–42 հա­զար հայեր Թավրիզի, Մակուի, Խոյի, Սալմաստի, Ուր­միայի և այլ շրջաններից բնակություն հաստատեցին
Արևելյան Հայաստանի տարբեր վայրերում։

1․Պատրաստվե՛ք և ներկայացրե՛ք 1826-1828 թթ. ռուս-պարսկական պատերազմը /բանավոր, Հայոց պատմություն, 8-րդ դասարան, էջ 31-33/

826–1828 թթ. ռուս–պարսկական պատերազմը։
1826 թ. հուլիսին Աբաս–Միրզայի 60–հազարանոց բա­
նակը, խախտելով Գյուլիստանի պայմանագիրը, ներ­
խուժեց Արցախ։ Սկսվեց ռուս–պարսկական նոր պատե­
րազմ։Հուլիսի 26–ին պարսկական զորքերը պաշարեցին
Շուշիի բերդը։ Շուշիի պաշտպանությունը տևեց 47 օր, և
կարևոր նշանակություն ունեցավ պատերազմի հետա­
գա ընթացքի համար:Իսկ 1826 թ. սեպ­
տեմբերի 3–ին Շամքորի մոտ հայ նշանավոր գեներալ
Վ. Մադաթովի 2–հազարանոց ջոկատը ջախջախեց
պարսկական 10–հազարանոց զորամասը։ Սեպտեմբերի 13–ին Ելիզավետպոլի (Գանձակ)
մոտ տեղի ունեցած ավելի մեծ ու վճռական ճակատա­
մարտում ռուսական զորքերը նոր հարված հասցրին
Աբաս–Միրզայի բանակին և դուրս շպրտեցին գրավված
շրջաններից։ ։ 1827 թ. գարնանը Թիֆլիսում ձևա­
վորվեց հայ կամավորական առաջին ջոկատը, որը
կազմված էր ավելի քան 100 մարդուց։ Լոռի–Փամբակում ճանաչում ձեռք բերեցին
Մարտիրոս Վեքիլյանի, Շամշադինում՝ Գրիգոր Մա­
նուչարյանի ջոկատները։ 1827 թ. գարնանից ռուսական զորքերը գեներալ
Իվան Պասկևիչի հրամանատարությամբ ռազմական
գործողություններ ծավալեցին Երևանի և Նախիջևանի
խանությունների սահմաններում։ Վիրահայոց հոգևոր
առաջնորդ Ներսես Աշտարակեցու խոսքերով՝ մոտե­
նում էր Արարատյան աշխարհի և հայ ժողովրդի ազա­
տագրության ժամը։
Պարսկական մեծաքանակ բանակը հերթական
պարտությունը կրեց 1827 թ. օգոստոսի 17–ին Օշականի
մոտ տեղի ունեցած արյունահեղ ճակատամարտում։
Ռուսական կողմը ևս ունեցավ մեծ կորուստներ։
1827 թ. սեպտեմբերին ռուսական զորքերը գրա­
վեցին Սարդարապատը, այնուհետև պաշարեցին
Երևանի բերդը։ Սեպտեմբերի 30–ի գիշերը՝ մինչև լույս, անընդ­
հատ ռմբակոծվում էր բերդը։ Քանդվեցին հարավային
պարիսպները: 1827 թ. հոկտեմբերի 1–ի առավոտյան
ռուսական զորքերն ու հայ կամավորները մտան բերդ։

2․Ներկայացրե՛ք Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագիրը: Փորձե՛ք գնահատել այն/ էջ 33-34/

Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագրով ավարտվել է ռուս–պարսկական երկրորդ և վերջին՝ 1826–28 թթ-ի պատերազմը: Կնքվել է Թուրքմենչայ (Թավրիզից Թեհրան տանող ճանապարհին) գյուղում: Ռուսաստանի կողմից ստորագրել է գլխավոր հրամանատար, գեներալ Իվան Պասկևիչը, Պարսկաստանի կողմից՝ թագաժառանգ Աբբաս Միրզան: Պայմանագրի մշակմանը (հետագայում նաև պարսկահայերի ներգաղթի կազմակերպմանը) գործուն մասնակցություն է ունեցել ռուս գրող, դիվանագետ Ալեքսանդր Գրիբոյեդովը:
Պայմանագրով Պարսկաստանը պաշտոնապես ճանաչում էր Երևանի ու Նախիջևանի խանությունների և Օրդուբադի գավառի միացումը Ռուսաստանին, պարտավորվում վճարել 20 մլն ռուբլի (արծաթով) ռազմատուգանք: Ռուսական և պարսկական առևտրական նավերին ազատ նավարկության իրավունք էր տրվում Կասպից ծովում, իսկ ռազմական նավատորմ պահելու բացառիկ իրավունքը վերապահվում էր միայն Ռուսաստանին: Ռուսական կառավարությունը Աբբաս Միրզային ճանաչում էր Պարսկաստանի գահաժառանգ: Կնքվել է նաև առևտրական համաձայնագիր, որով ռուսական վաճառականներն ազատ առևտրի իրավունք էին ստանում Պարսկաստանում:
Պարսկաստանի տիրապետության տակ մնացած հայերին իրավունք էր տրվում գաղթել Ռուսական կայսրությանն անցած տարածքները: Գաղթի համար սահմանվում էր 1 տարի ժամանակ: